Op nieuwjaarsdag is het de dag dat mensen naar schrijnen en tempels gaan om hun rituelen te beoefenen. Wie zijn wij om dat dan niet te doen? Er zijn 1600 tempels en schrijnen in Kyoto. Dus als we willen…
Er zijn tempels en schrijnen. Tempels zijn veelal boeddhistisch en hebben een muur om zichzelf heen gedrapeerd. In één komen we een grind- en stenentuin tegen. De eerste die ik in mijn leven kan ervaren. Ik maak er een paar pinholes van. Een mos tuin daarachter die van niet mindere contemplatieve schoonheid en perfectie is. Alsof elk mosje zich gevoegd heeft naar een hogere macht. Daarachter ligt een begraafplaats.
Daarvoor zijn we in een shinto-schrijn geweest. Mensen staan in de rij voor de schrijn op de trap ernaartoe om hun ritueel uit te voeren. De toegang is een eenvoudige Torii, een open poort. Op het terrein staan stalletjes waar je heilige prullaria en eten kan kopen.
Zo kwamen we bij het huis van de welbekende (grapje) Ishikawa Jōzan. Een strijder, samurai die in belangrijke oorlogen heeft gevochten, daarna monnik die voor zijn moeder zorgde en toen kluizenaar in een prachtig huis in zijn tijd gelegen buiten Kyoto op een bergflank. Hier schreef hij poëzie. Hij leefde van 1583 tot 1676. Daar sta ik wel even bij stil. In 1583 zitten we in Nederland nog midden in de 80-jarige oorlog en zijn we ons net uit de donkere middeleeuwen aan het losmaken. We zitten in wat de renaissance heet. De verlichting was nog niet aan. De gouden eeuw moet met het plunderaarsgilde van het VOC in 1604 nog beginnen. Basho was een tijdgenoot, nu hij in 1643 geboren werd. Rembrandt van Rijn 1609-1669 heeft hem niet overleefd en was zijn jongere broertje.
En in 1641 bouwt Ishikawa Jōzan zichzelf een huis zodat hij zich kan verdiepen in zijn favoriete Chinese dichters. Schrik niet van de namen en het feit dat wij er geen een kennen: Tao Yuanming, Tang dynastie dichters Li Bai, Du Fu or Wang Wei, en Song dynastie meesters Su Dongpo en Ouyang Xiu. Dat wordt weer speuren op 2de hands markten die schaarser en schaarser worden. Nou ja, Li Bai kende ik toevallig.
Vanaf zijn 58ste tot zijn dood als 88-jarige woont hij daar in volkomen afzondering, schrijft en studeert. Zelfs de Shogun wordt een bezoek geweigerd. Dichters werden toen nog gewaardeerd, nu wordt je dichter des vaderland en moet je commentaar geven op politieke kwesties.
Het Edo tijdperk was een tijdperk van welvaart en vrede. En een tijd van volkomen afzondering van het buitenland. Alleen de Nederlanders mochten erin, omdat ze handig eerst de Portugezen ervan beschuldigd hadden dat hun kerstening een invasie voorbereidde om daarna dapper te verkondigen dat ze geen enkele behoefte hadden aan het prediken van het christelijke woord gods.
Ergens dringt hier een soort superieur gevoel door. De zwalkende hebzuchtige handelaren uit Holland en de Shoguns en keizers die hun land op (hun) orde hadden en waarin, een beperkte groep weliswaar, zich kon wijden aan kunst en cultuur, contemplatie en het maken van tuinen.
De tuin die Ishikawa laat aanleggen, heet nog in originele staat te zijn, evenals het houten huis. De woonkamer is aan een kant open en kijkt uit over het bovengedeelte van de tuin. De tuin daalt verder af naar beneden. Ik tel op een bord 800 soorten planten en neem aan dat die in de tuin voorkomen. Het is heerlijk om geen letter te kunnen lezen, je verbeelding kan aan de loop.
Dat steeds maar door elkaar lopen van het oude en het moderne in Japan. Je ontkomt in Japan niet aan kennis van mensen zoals Basho of Ishikawa. Dat is in Nederland wel anders. Uit de 15de eeuw kent de gemiddelde Nederlander helemaal niemand. Wie ziet de invloed van Anna Bijns in de Nederlanden? Wat dat betreft zijn de Engelsen weer beter af met William Shakespeare en Christopher Marlowe en de Italianen met Machiavelli.
Het geeft het gevoel dat Japan vanaf de Edo-periode tot nu alleen maar een hoogcultuur is geweest, met een vreselijke vergissing in het willen heersen over de wereld in de tweede wereldoorlog. Na America (we are the greatest) en China (we don’t show it) zijn ze de derde economie van deze moderne wereld. Na wat gedoe met de handelspartners heeft Japan nu een geënsceneerd handelstekort. Voert te diep in de economietheorie die ook heel saai is, maar in feite hebben ze een handelsoverschot dat ze dan compenseren door de met de valuta van de Yen te spelen. Vraag dat maar aan Klaas Knot.
Ik vermoed dat men zich hiervan bewust is dat de verhouding van de zwalkende handelaren die een graantje mee willen pikken en de majesteitelijke shoguns en keizers op ze neer kijken. In de 16de eeuw was er al een hoogconjuctuur die stevig doorzette tot de 2de wereldoorlog en al snel weer opgepakt werd.
Ik leg merk ik nu misschien iets te veel de nadruk op economische waarden. Ik weet dat niet. Ik zit alleen in een huis dat in 1641 gebouwd is met een tuin eromheen waarvan de ontwerper het sublieme heeft nagestreefd en dat een serie schilderijtjes heeft met daarop de beroemde dichters en zijn voorgangers van zijn tijd.
Dat is een besef dat ook doordrinkt. Ze hebben respect voor hun voorgangers. De smalle weg naar het verre noorden van Basho is een grote betuiging van liefde voor zijn voorgangers. Ook dat is in Nederland wel anders. Niemand leest Vestdijk meer, behalve ik, Mulisch staat al bij het vulis, Couperus is te moeilijk voor de jeugd van tegenwoordig en van de Max Havelaar wordt een eenvoudige uitgave gemaakt, waar zelfs Jacob van Lennep zich voor zou schamen. De eerste fake-editor van goede boeken zoals iedereen dient te weten. Tijdens de Jan Wolkers prijsuitreiking wisten schrijvers te melden nooit iets van hem gelezen te hebben en dat ook niet willen omdat hij het #metoo tijdperk niet zou overleven. Wie wel?
Het blijkt ook uit hun zorgvuldige preservatie van het huis van Ishikawa Jozan. In Nederland krijg je het geld nog niet rond voor het in standhouden van het Eduard Douwes Dekker huis.
Morgen meer.